ยาสูบ

ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับสินค้ายาสูบ

พจนานุกรมราชบัณฑิตยสถานให้นิยามความหมายของ “ยาสูบ” หมายถึง ยาสำหรับสูบ มีทั้งที่เป็นมวนและที่เป็นเส้นสำหรับสูบกล้อง ได้แก่ บุหรี่ซิกาแรต บุหรี่ซิการ์ บุหรี่อื่น ยาเส้นปรุง รวมตลอดถึงยาเคี้ยวด้วย

อีกความหมายของยาสูบ คือ ใบของต้นยาสูบ ที่หั่นเป็นเส้น ใช้ใบตองหรือใบจากเป็นต้น มวนสูบ

นอกจากนี้ยังหมายถึงชื่อไม้ล้มลุกชนิด Nicotiana tabacum L. ในวงศ์ Solanaceae ใบหั่นเป็นเส้นใช้กินกับหมากหรือมวนสูบ ทำเป็นผงใช้เป่าหรือสูดดม

ตามพระราชบัญญัติยาสูบ พ.ศ. 2509 ได้ให้ความหมายของสินค้ายาสูบที่จัดเก็บภาษี ดังนี้

"ต้นยาสูบ" หมายความว่า พืชนิโคเชียนาทาแบกกุ้ม (NICOTIANATABACUM)

"พันธุ์ยาสูบพื้นเมือง" หมายความว่า ต้นยาสูบที่ปลูกในประเทศไทยมาแต่ดั้งเดิมและเมื่อบ่มด้วยแดดแล้วใบเป็นสีน้ำตาล

"ใบยา" หมายความว่า ใบยาสดหรือใบยาแห้งของต้นยาสูบ

"ยาอัด" หมายความว่า ส่วนใดส่วนหนึ่งของต้นยาสูบซึ่งได้ป่นหรือย่อยและทำเป็นแผ่นโดยมีวัตถุอื่นเจือปนด้วยหรือไม่ก็ตาม

"ยาเส้น" หมายความว่า ใบยาหรือยาอัดซึ่งได้หั่นเป็นเส้นและแห้งแล้ว

"ยาสูบ" หมายความว่า บุหรี่ซิกาแรต บุหรี่ซิการ์ บุหรี่อื่น ยาเส้นปรุง และให้รวมตลอดถึงยาเคี้ยวด้วย

"บุหรี่ซิกาแรต" หมายความว่า ยาเส้นหรือยาเส้นปรุง ไม่ว่าจะมีใบยาแห้งหรือยาอัดเจือปนหรือไม่ ซึ่งมวนด้วยกระดาษหรือวัตถุที่ทำขึ้นใช้แทนกระดาษ หรือใบยาแห้งหรือยาอัด

"บุหรี่ซิการ์" หมายความว่า ใบยาแห้งหรือยาอัด ซึ่งมวนด้วยใบยาแห้งหรือยาอัด

"บุหรี่อื่น" หมายความว่า ยาเส้นหรือยาเส้นปรุง ซี่งมวนด้วยใบตอง กลีบบัว กาบหมาก ใบมะกา ใบจาก หรือวัตถุอื่น ที่มิใช่กระดาษหรือวัตถุที่ทำขึ้นใช้แทนกระดาษและที่มิใช่ใบยาแห้งหรือยาอัด

"ยาเส้นปรุง" หมายความว่า ใบยาซึ่งมิใช่ใบยาพันธุ์ยาสูบพื้นเมืองหรือยาอัด ซึ่งได้หั่นเป็นเส้นและปรุงหรือปนด้วยวัตถุอื่นนอกจากน้ำ

"ยาเคี้ยว" หมายความว่า ส่วนใดส่วนหนึ่งของใบยาแห้งนอกจากใบยาแห้งพันธุ์ยาสูบพื้นเมือง ซึ่งได้ปรุงหรือปนด้วยวัตถุอื่นนอกจากน้ำเพื่ออมหรือเคี้ยว

---

ชื่อของยาสูบ

• ชื่อสามัญ Tobacco
• ชื่อวิทยาศาสตร์ Nicotianatabacum L. จัดอยู่ในวงศ์ SOLANACEAE ซึ่งเป็นวงศ์เดียวกับพริก มะเขือ มะเขือเทศ และมันฝรั่ง ยาสูบมีสารนิโคติน (nicotine) ที่มีสูตรทางเคมี C10H14N2 สารนี้ได้จากการสังเคราะห์ในส่วนราก โดยพบมากในส่วนของใบ
• สมุนไพรยาสูบ ยังมีชื่อท้องถิ่นอื่นๆ อีกว่า ยาซูล่ะ (กะเหรี่ยงเชียงใหม่), ยาซุ (กะเหรี่ยงแม่ฮ่องสอน), เกร๊อะหร่าเหมาะ (กะเหรี่ยงแดง), ยาออก (ลั้วะ), สะตู้ (ปะหล่อง), จะวั้ว (เขมร-สุรินทร์) เป็นต้น

ธรรมชาติของยาสูบแตกต่างจากพืชอื่นใบของยาสูบมีสารประกอบไนโตรเจนหมู่หนึ่งที่เรียกว่า “แอลคลอยด์” ซึ่งมีนิโคตินเป็นส่วนใหญ่นิโคตินเป็นองค์ประกอบที่ทำให้เกิดลักษณะเฉพาะตัวของยาสูบ หรืออาจกล่าวได้ว่านิโคตินคือยาสูบ ต้นยาสูบจะผลิตสารนิโคตินที่รากแล้วส่งไปเก็บไว้ที่ใบดังนั้นถ้าต้นยาสูบมีรากมากก็มีแนวโน้มที่จะผลิตสารนิโคตินได้มากตามไปด้วย ใบยาเหล่านี้เมื่อเกิดการเผาไหม้ จะทำให้เกิดสารประกอบต่างๆ อีกจำนวนมากทำให้เกิดกลิ่นสีและรสต่างๆ ความหอม และความฉุน ซึ่งแตกต่างกันไปตามประเภทของยาสูบใบยาแต่ละประเภทจะมีปริมาณสารประกอบเคมีที่ทำให้เป็นลักษณะเด่นแตกต่างกัน

ชนิดของยาสูบ

ยาสูบที่ปลูกกันทั่วไปมีมากกว่า 60 พันธุ์ หรือ 60 ชนิด ยาสูบที่สำคัญแบ่งออกเป็น 2 ชนิด (species) ได้แก่

• ชนิด Nicotianatabacum (ที่กล่าวถึงในบทความนี้) ชนิดนี้มีพื้นที่ปลูกถึงร้อยละ 90 ของพื้นที่ปลูกยาสูบทั่วโลก นิยมนำไปใช้ทำผลิตภัณฑ์ยาสูบทั้งหลาย
• ชนิด Nicotianarustica ชนิดนี้จะมีปริมาณของสารนิโคตินค่อนข้างสูง นำไปใช้ในการทำสารฆ่าแมลง ทำยาเคี้ยว และยาฉุน

ลักษณะของต้นยาสูบ

ต้นยาสูบแบ่งออกเป็น ส่วนประกอบต่างๆ ดังนี้ ต้นยาสูบ ใบยาสูบ ดอกยาสูบ และผลยาสูบ ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ของแต่ละส่วนได้อธิบายในตาราง

ส่วนประกอบของต้นยาสูบ	รูปประกอบ
ต้นยาสูบ มีถิ่นกำเนิดในเขตร้อนของทวีปอเมริกา จัดเป็นไม้ล้มลุกที่มีอายุเพียงปีเดียว ลำต้นไม่แตกกิ่งก้านสาขา ลำต้นมีความสูงประมาณ 0.6-2 เมตร ตามลำต้นและยอดมีขนที่อ่อนนิ่มปกคลุมอยู่ และทุกส่วนของต้นมีต่อมน้ำยางเหนียว ต้นยาสูบเป็นพรรณไม้กลางแจ้ง ที่ขยายพันธุ์โดยใช้เมล็ด เจริญเติบโตได้ดีในดินร่วนซุยที่ต้องการความชื้นปานกลาง	ต้นยาสูบ
ใบยาสูบ ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงตรงข้ามกันเป็นคู่ๆ ไปตามข้อต้น ลักษณะของใบเป็นรูปไข่กลับหรือรูปไข่แกมขอบขนาน ปลายใบมน โคนใบแคบหรือสิบเรียวและแทบจะไม่มีก้านใบ ส่วนขอบใบเรียบและเป็นคลื่นเล็กน้อย ใบมีขนาดกว้างประมาณ 10-20 เซนติเมตร และยาวประมาณ 30-60 เซนติเมตร แผ่นใบเป็นสีเขียวมีขนาดใหญ่และหนา ท้องใบและหลังใบมีขนอ่อนๆ ปกคลุมอยู่	ใบยาสูบ
ดอกยาสูบ ออกดอกเป็นช่อยาวขึ้นไป โดยจะออกตรงส่วนของปลายยอด โดยดอกจะบานจากส่วนล่างไปหาส่วนบนตามลำดับ ดอกย่อยเป็นสีชมพูอ่อนเกือบขาว หรือเป็นสีแดงเรื่อๆ มีกลีบดอก 5 กลีบ โคนกลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นรูประฆัง ปลายกลีบแหลม มีขนสีขาวปกคลุม ส่วนกลีบเลี้ยงดอกเป็นสีเขียว โคนเชื่อมติดกัน ปลายแยกเป็นแฉกแหลมและมีขน ดอกมีความสวยงามน่าชมมาก	ดอกยาสูบ
ผลยาสูบ ผลเป็นผลแห้งแบบแคปซูล ลักษณะของผลเป็นรูปขอบขนาน ผลอ่อนเป็นสีเขียว เมื่อแก่จะเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลและแตกออกได้ ภายในผลมีเมล็ดสีน้ำตาลขนาดเล็กอยู่เป็นจำนวนมาก	ผลยาสูบ
เมล็ดยาสูบ มีขนาดเล็กมาก รูปไข่ สีน้ำตาลเข้ม ผิวเมล็ด มีเส้นสานกันเป็นร่างแห	เมล็ดยาสูบ

พันธุ์ของยาสูบ

พันธุ์ยาสูบที่ใช้ในประเทศไทยแบ่งออกได้ 4 ประเภท คือ พันธุ์เวอร์จิเนีย พันธุ์เบอร์เลย์ พันธุ์เตอร์กิช และพันธุ์พื้นเมือง ลักษณะของยาสูบแต่ละพันธุ์ มีดังนี้

พันธุ์ยาสูบ	ลักษณะ
ยาสูบพันธุ์เวอร์จิเนีย (Virginia)	ใบจะมีสีเขียวเข้มใบใหญ่ ลักษณะใบโน้มลงใบยาจะแห้งเป็นสีเหลืองหรือส้มมีปริมาณนิโคตินต่ำถึงปานกลาง มีน้ำตาลในใบยาแห้งสูง เป็นใบยาที่มีคุณภาพดีและมีกลิ่นหอมคล้ายน้ำผึ้ง แหล่งเพาะปลูก ได้แก่ จังหวัดเชียงใหม่ เชียงราย แพร่ น่าน หนองคาย และนครพนม
ยาสูบพันธุ์เตอร์กิช (Turkish or Oriental)	ใบยามีขนาดเล็กลักษณะของใบยาจะแห้งเป็นสีเหลืองหรือสีส้มอมน้ำตาล ใบมีขนาดเล็ก มีปริมาณนิโคตินน้อย มีน้ำตาลปานกลาง มีกลิ่นหอมเพราะมีน้ำมันหอมระเหยสูง แหล่งเพาะปลูก ได้แก่ จังหวัดขอนแก่น มหาสารคาม ร้อยเอ็ด และนครพนม
ยาสูบพันธุ์เบอร์เลย์ (Burley)	จะมีสีเขียวอ่อน ลักษณะใบจะตั้งลักษณะของใบยาแห้งจะเป็นสีน้ำตาลอ่อนถึงสีน้ำตาลแก่ มีปริมาณนิโคตินสูง มีน้ำตาลน้อยมาก เป็นใบยาที่มีคุณภาพดีมีกลิ่นหอมคล้ายโกโก้ มีน้ำหนักเบา คุณภาพในการบรรจุมวนดี โครงสร้างโปร่งดูดซึมน้ำหอมน้ำปรุงได้ดี แหล่งเพาะปลูก ได้แก่ จังหวัดเพชรบูรณ์ สุโขทัย หนองคาย และนครพนม

การปลูกยาสูบ

พันธุ์ยาสูบที่นิยมปลูกในประเทศไทยคือสายพันธุ์เวอร์จิเนียสายพันธุ์เบอร์เลย์และสายพันธุ์เตอร์กิชโดยการนำมาผลิตจะใช้ใบยาเวอร์จิเนียมากที่สุดคือร้อยละ 68 ส่วนใบยาเบอร์เลย์และเตอร์กิชจะใช้เพียงเล็กน้อยเท่านั้น การปลูกยาสูบพันธุ์เตอร์กิช ของประเทศไทย ได้มีการปลูกกันมานานร่วม 40 ปี โดยมีพื้นที่ปลูกอยู่ในเขตภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน จะมีพื้นที่เป้าหมายในการส่งเสริมการปลูกยาสูบในช่วงปลายฝน

การบ่มใบยา

กรรมวิธีการบ่มยา แบ่งได้เป็น 3 ประเภท ได้แก่

• บ่มไอร้อน (Flue-Cured Tobacco) : เป็นการบ่มโดยอาศัยความร้อนจากไอร้อนที่ผ่านไปตามท่อ เพื่อป้องกันไม่ให้ใบถูกควันไฟโดยตรง ได้แก่ ยาสูบพันธุ์เวอร์จิเนียร์
• บ่มแดด (Sun-Cured Tobacco) : เป็นการบ่มโดยการตากแดดหรือผึ่งลมได้แก่ ยาสูบพันธุ์เตอร์กิชและยาสูบพันธุ์พื้นเมือง
• บ่มอากาศ (Air-Cured Tobacco) : เป็นการบ่มโดยการตากไว้ในโรงบ่มที่มีอากาศถ่ายเทดีได้แก่ ยาสูบพันธุ์เบอร์เลย์

ขั้นตอนการผลิต

ขั้นตอนการผลิตยาสูบเริ่มตั้งแต่การเตรียมดินไปจนถึง การจำหน่ายและผลิต

1. การเตรียมดิน เกษตรกรจะเตรียมดินในช่วงเดือนพฤศจิกายน-ธันวาคม โดยจะทำแปลงปลูกในแปลงนาภายหลังการเก็บเกี่ยวข้าว การไถพรวนดินทำ 2 ครั้ง ครั้งที่ 1 ไถดะความลึก 30-40 เซนติเมตร แล้วตากดินทิ้งไว้ 1-2 สัปดาห์ เพื่อฆ่าเชื้อโรคไข่ของแมลงและวัชพืช จากนั้นทำการไถพรวนอีก แล้วทำการยกแปลงสูง 15-20 เซนติเมตร ขนาดความกว้าง 1 เมตร ความยาวแปลงขึ้นอยู่กับสภาพพื้นที่
2. การเพาะกล้า เกษตรกรจะเริ่มเพาะกล้ายาสูบในแปลงเพาะ ในช่วงเดือนตุลาคม-พฤศจิกายน โดยส่วนใหญ่จะเพาะกล้าในแปลงนา 4-5 แปลง สำหรับการปลูกจำนวนต้น 30,000 ถึง 40,000 ต้นต่อพื้นที่ปลูก 1 ไร่ การเตรียมแปลงเพาะกล้าโดยการไถพรวนดิน แล้วทำการยกร่องแปลงแล้วปรับผิวหน้าแปลงให้สม่ำเสมอ นำเมล็ดยาสูบหว่านทั่วแปลง และดูแลรดน้ำจนต้นกล้ายาสูบอายุ 25-30 วัน ก็ย้ายปลูกลงแปลง
3. การปลูก เมื่อต้นกล้ายาสูบอายุ 30-35 วัน ก็ทำการย้ายกล้าปลูกลงแปลงที่เตรียมไว้ ช่วงเดือนที่เดือนที่ปลูกส่วนใหญ่คือเดือนพฤศจิกายน-ธันวาคม ซึ่งเป็นช่วงที่มีสภาพอากาศเย็นและมีความชื้นพอเหมาะสำหรับการปลูกยาสูบ ระยะปลูก 10 x 40 เซนติเมตร พื้นที่ปลูก 1 ไร่ โดยใช้ต้นกล้า 32,000-40,000 ต้น
4. การดูแลรักษา การใส่ปุ๋ย เกษตรกรใช้ปุ๋ยเคมี สูตร 4 - 6 - 24 + MgO + 0.5 B อัตรา 50 กิโลกรัมต่อไร่ การใส่ปุ๋ยเคมีจะใส่ปุ๋ยเคมีเพียงครั้งเดียวหลังการปลูกลงแปลง 7 วัน ปริมาณการใส่ปุ๋ยเคมีและสูตรที่ใช้เป็นสูตรที่ใช้เป็นไปตามที่ทางบริษัทที่รับซื้อแนะนำเพื่อให้ได้ผลผลิตตามที่กำหนด การให้น้ำ การให้น้ำจะใช้วิธีการแบบปล่อยน้ำเข้าตามร่องแปลงและบางรายใช้วิธีการตักน้ำรดจากบ่อ โดยใช้แหล่งน้ำตามธรรมชาติ และคลองชลประทาน การให้น้ำจะเฉลี่ย 3 ครั้งตลอดอายุการปลูก หากใช้น้ำมากเกินไปจะทำให้ใบยาสูบมีขนาดใหญ่ กลิ่นจะไม่หอม และรสชาติไม่ดี ไม่เป็นที่ต้องการของแหล่งรับซื้อ การป้องกันกำจัดศัตรูพืช (รูปที่ 1 7) ปัญหาของโรคในต้นยาสูบ คือ โรคใบหดและโรคใบด่าง ซึ่งมีเพลี้ยอ่อนเป็นพาหะนำโรคใบหด เกษตรกรจะใช้สารเคมีกำจัดพืชออซีนฉีดพ่น ตลอดอายุการปลูกจะฉีดพ่น 6-8 ครั้ง
5. การเก็บใบยาสูบ ระยะการเก็บเกี่ยวใบยาสูบที่เหมาะสม คือ เมื่อต้นยาสูบมีอายุ 60 วัน ในระยะนี้ใบที่เก็บมาบ่มและตาก จะมีคุณภาพดีและเป็นที่ต้องการของแหล่งรับซื้อ การเก็บจะเริ่มเก็บจากโคนต้นใบถึงยอดครั้งละ 3-5 ใบ และเว้นระยะการเก็บในแต่ละครั้งห่างกัน 7 วัน 
6. การตากใบยาสูบ หลังการเก็บเกี่ยวแล้ว เกษตรกรจะนำใบยาสูบตากแดดนาน 15-20 วัน (รูปที่ 1 8) ก็จะทำให้ได้ใบยาสูบที่มีความชื้นพอดีและเป็นที่ต้องการของแหล่งรับซื้อ
7. การกองหมักใบยาสูบ หลังจากตากใบยาสูบแล้ว เกษตรกรจะต้องนำใบยาสูบมาหมักก่อนเพื่อให้ความชื้นไม่เกิน 13-14 เปอร์เซ็นต์
8. การจำหน่ายผลผลิต เกษตรกรจะผลิตใบยาสูบได้ 100-200 กิโลกรัมต่อไร่ โดยนำไปขายที่แหล่งรับซื้อใบยาสูบ คือสถานีใบยาสูบต่างๆ ประจำพื้นที่นั่นๆ

คุณลักษณะยาสูบ

คุณลักษณะยาสูบ

ลำดับที่	คุณลักษณะสินค้า	ความหมาย
1	เครื่องหมายการค้าหลัก	สัญลักษณ์หรือตราที่ใช้กับสินค้าหรือบริการ ซึ่งเครื่องหมายที่ให้ความคุ้มครองตาม พรบ. เครื่องหมายการค้า พ.ศ. 2534 แก้ไขเพิ่มเติมโดยพระราชบัญญัติเครื่องหมายการค้า (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2543
2	ปริมารณบรรจุ/หน่วย	ปริมาณน้ำหนักสินค้า ต่อ 1 หน่วยสินค้า เช่น ปริมาณน้ำหนักบุหรี่ซิกาแรต1 มวน เท่ากับ 1 กรัม
3	ขนาดบรรจุ	ขนาดบรรจุสินค้ายาสูบ เช่น จำนวนมวนต่อซอง หรือ จำนวนซองต่อห่อ
4	ชนิดซอง	ชนิดซองบรรจุ เช่น ซองแข็ง/ซองอ่อน
5	เครื่องหมายการค้ารอง	สัญลักษณ์หรือตราที่ใช้กับสินค้าหรือบริการ ซึ่งเครื่องหมายที่ให้ความคุ้มครองตาม พรบ.เครื่องหมายการค้า พ.ศ. 2534 แก้ไขเพิ่มเติมโดยพระราชบัญญัติเครื่องหมายการค้า (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2543

กฎหมายและประกาศที่เกี่ยวข้อง

กฎหมายและประกาศที่เกี่ยวข้องกับการจัดเก็บภาษีสรรพสามิตยาสูบในปัจจุบัน มีดังต่อไปนี้

• พระราชบัญญัติยาสูบ พ.ศ. 2509
• กฎกระทรวงกำหนดอัตราค่าแสตมป์ยาสูบ พ.ศ. 2555 ณ วันที่ 21 สิงหาคม 2555

• ประกาศอธิบดีกรมสรรพากรเกี่ยวกับภาษีมูลค่าเพิ่ม (ฉบับที่ 187) เรื่อง กำหนดฐานภาษี ประเภท และชนิดยาสูบ ซึ่งการขายยาสูบตามประเภทและชนิดดังกล่าวต้องคำนวณมูลค่าของฐานภาษีตามหลักเกณฑ์ในมาตรา 79/5 (2) แห่งประมวลรัษฎากร
• ประกาศกรมสรรพสามิต เรื่อง หลักเกณฑ์ และวิธีการชำระค่าแสตมป์ การรับ-จ่าย การเก็บรักษา การควบคุมการใช้แสตมป์ยาสูบที่นำไปปิดบนซองบุหรี่ซิกาแรตที่ทำในราชอาณาจักร ลงวันที่ 29 พฤษภาคม พ.ศ. 2544
• ประกาศกรมสรรพสามิต เรื่องให้แจ้งราคาขายยาเส้นหรือยาสูบ ณ โรงอุตสาหกรรมยาสูบ ลงวันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2535
• ประกาศกรมสรรพสามิต เรื่อง ผ่อนผันให้ผู้เดินทางนำยาสูบชนิดบุหรี่ซิกาแรตติดตัวเข้ามาในหรือออกไปนอกราชอาณาจักรทางด่านศุลกากรท่าอากาศยานสุวรรณภูมิโดยไม่ต้องขออนุญาตจากเจ้าพนักงานแต่ต้องชำระค่าแสตมป์ยาสูบโดยการปิดและขีดฆ่าแสตมป์ยาสูบตามวิธีการที่กำหนด ลงวันที่ 16 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2553
• ประกาศกรมสรรพสามิต เรื่อง วิธีการปิดและขีดฆ่าแสตมป์ยาสูบ ลงวันที่ 25 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2534
• กฎกระทรวง กำหนดอัตราค่าแสตมป์ยาสูบ (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2556 ลงวันที่ 31 มกราคม พ.ศ. 2556
• ระเบียบกระทรวงการคลัง ว่าด้วยการจัดเก็บ การส่งเงิน การยกเว้น และการขอคืนเงินบำรุงกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ สำหรับสุราและยาสูบ (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2548 ลงวันที่ 27 พฤษภาคม พ.ศ. 2548
• ระเบียบกระทรวงการคลัง ว่าด้วย การจัดเก็บ การนำส่งเงิน การงดเว้น การยกเว้น การลดหย่อน และการขอคืนเงินบำรุงองค์การขององค์การกระจายเสียง และแพร่ภาพสาธารณะแห่งประเทศไทย สำหรับสุราและยาสูบ พ.ศ. 2551
• ระเบียบกรมสรรพสามิต ว่าด้วยวิธีการ เงื่อนไขและแนวทางปฏิบัติเกี่ยวกับการปิดและขีดฆ่าแสตมป์ยาสูบ อัตราค่าแสตมป์ยาสูบ ๐.๐๐ บาท สำหรับยาเส้นของผู้ได้รับอนุญาตให้เพาะปลูกฯ พ.ศ. 2556
• ระเบียบกรมสรรพสามิต ว่าด้วย วิธีการปฏิบัติเกี่ยวกับการชำระค่าแสตมป์ยาสูบสำหรับยาสูบชนิดบุหรี่ซิกาแรตที่ผู้เดินทางนำติดตัวเข้ามาในราชอาณาจักรทางด่านศุลกากรท่าอากาศยานสุวรรณภูมิ พ.ศ. 2553
• ระเบียบกรมสรรพสามิต ว่าด้วย หลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไข การจ่ายแสตมป์ยาสูบทดแทนสำหรับแสตมป์ยาสูบที่ทำในราชอาณาจักร พ.ศ. 2544
• พระราชบัญญัติ การกีฬาแห่งประเทศไทย พ.ศ. ๒๕๕๘ ให้ไว้ ณ วันท ี่ ๒๐ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๕๘

อัตราภาษีสรรพสามิตสินค้ายาสูบ

ประเภทอัตราค่าแสตมป์ยาสูบ

อัตราภาษีของสินค้ายาสูบ
รายการ	อัตราสูงสุดที่จัดเก็บ		อัตราที่จัดเก็บในปัจจุบัน
	ตามมูลค่า(ร้อยละ)	ตามปริมาณ(บาท)	ตามมูลค่า(ร้อยละ)	ตามปริมาณ(บาท)
1.ยาเส้น	90	3.00 บาท/ก.	10	0.01 บาท/ก.
2.ยาสูบ
ซิกาแรต	90	3.00 บาท/ก.	87	1.00 บาท/ก.
ซิการ์	90	3.00 บาท/ก.	20	1.00 บาท/ก.
บุหรี่อื่น	90	3.00 บาท/ก.	10	0.01 บาท/ก.
ยาเส้นปรุง	90	3.00 บาท/ก.	20	1.00 บาท/ก.
ยาเคี้ยว	90	3.00 บาท/ก.	10	0.10 บาท/ก.

บริการค้นหาพิกัดอัตราภาษีสรรพสามิตสินค้ายาสูบ

ระบบค้นหาพิกัดอัตราภาษีสรรพสามิตสินค้ายาสูบ เป็นบริการของกรมสรรพสามิตที่ให้ความรู้แก่ผู้ประกอบการและผู้สนใจทั่วไป ในการค้นหาข้อมูลเกี่ยวกับพิกัดอัตราอัตราภาษีของสินค้ายาสูบ โดยระบบจะค้นหาพิกัดอัตราอัตราภาษีที่ตรงกับคุณสมบัติของสินค้าที่ผู้ใช้ระบุ พร้อมข้อมูลที่เกี่ยวข้อง เช่น อัตราภาษีตามปริมาณ อัตราภาษีตามมูลค่า และโปรแกรมช่วยคำนวณภาษีสรรพสามิตที่พึงชำระของสินค้า

แบบฟอร์มที่เกี่ยวข้องและวิธีการกรอกข้อมูล

หมายเลขแบบ	ชื่อแบบ	ดาวน์โหลด
ย.ส. 102	คำขออนุญาตเพาะปลูกต้นยาสูบ ตามมาตรา 7 แห่งพระราชบัญญัติยาสูบ พ.ศ. 2509 (พันธุ์เวอร์ยิเนีย)	แบบฟอร์ม คำอธิบายการกรอกข้อมูล ตัวอย่าง
ย.ส. 102/1	คำขออนุญาตเพาะปลูกต้นยาสูบ ตามมาตรา 7 แห่งพระราชบัญญัติยาสูบ พ.ศ. 2509	แบบฟอร์ม คำอธิบายการกรอกข้อมูล ตัวอย่าง
ย.ส. 102/2	คำขออนุญาตเพาะปลูกต้นยาสูบ ตามมาตรา 7 แห่งพระราชบัญญัติยาสูบ พ.ศ. 2509 (ขายยาเส้น)	แบบฟอร์ม คำอธิบายการกรอกข้อมูล ตัวอย่าง
แบบ1	ใบขอเบิกแสตมป์ยาสูบ (สำหรับผู้เพาะปลูกต้นยาสูบทำจากใบยาที่ปลูกและหั่นเองและได้ขายยาเส้นนั้นแก่ผู้ประกอบอุตสาหกรรมยาสูบ) (แสตมป์อัตรา 0.00 บาท)	แบบฟอร์ม คำอธิบายการกรอกข้อมูล ตัวอย่าง
ย.ส. 103	คำขออนุญาตเพาะปลูกต้นยาสูบ ตามมาตรา 7 แห่งพระราชบัญญัติยาสูบ พ.ศ. 2509 (ขายยาเส้น)	แบบฟอร์ม คำอธิบายการกรอกข้อมูล ตัวอย่าง
ย.ส. 103/1	การขออนุญาตตั้งสถานีใบยา/สร้างโรงบ่มใบยาเพิ่มจำนวนขึ้นของโรงงาน ตามมาตรา 9 แห่งพระราชบัญญัติยาสูบ พ.ศ. 2509	แบบฟอร์ม คำอธิบายการกรอกข้อมูล ตัวอย่าง
ย.ส. 103/2	การขออนุญาตสร้างโรงบ่มใบยาเพิ่มจำนวนขึ้นของผู้บ่มใบยาอิสระในเขตเพาะปลูกของสถานีบ่มใบยาโรงงานยาสูบ ตามมาตรา 9 แห่งพระราชบัญญัติยาสูบ พ.ศ. 2509	แบบฟอร์ม คำอธิบายการกรอกข้อมูล ตัวอย่าง
ย.ส. 104	การขออนุญาตทำการบ่มใบยาตามมาตรา 10 แห่งพระราชบัญญัติยาสูบ พ.ศ. 2509	แบบฟอร์ม คำอธิบายการกรอกข้อมูล ตัวอย่าง
ย.ส. 105	การขออนุญาตสร้างโรงอบ/เพิ่มจำนวนเครื่องอบใบยา ตามมาตรา 12 แห่งพระราชบัญญัติยาสูบ พ.ศ. 2509	แบบฟอร์ม คำอธิบายการกรอกข้อมูล ตัวอย่าง
ย.ส. 106	การขออนุญาตทำการอบใบยา ตามมาตรา 13 แห่งพระราชบัญญัติยาสูบ พ.ศ. 2509	แบบฟอร์ม คำอธิบายการกรอกข้อมูล ตัวอย่าง
ย.ส. 111	การขออนุญาตซื้อใบยาแห้ง ตามมาตรา 25 แห่งพระราชบัญญัติยาสูบ พ.ศ. 2509	แบบฟอร์ม คำอธิบายการกรอกข้อมูล ตัวอย่าง
ย.ส. 111/1	การขออนุญาตซื้อใบยาแห้งของผู้บ่มใบยาอิสระที่มีโรงบ่มใบยาตั้งอยู่ในเขตเพาะปลูกของสถานีบ่มใบยาโรงงานยาสูบ ตามมาตรา 25 แห่งพระราชบัญญัติยาสูบ พ.ศ. 2509	แบบฟอร์ม คำอธิบายการกรอกข้อมูล ตัวอย่าง
ย.ส. 107	การขออนุญาตประกอบอุตสาหกรรมยาสูบตามมาตรา 17 แห่งพระราชบัญญัติยาสูบ พ.ศ. 2509	แบบฟอร์ม คำอธิบายการกรอกข้อมูล ตัวอย่าง
สยพ.1	การขอใบอนุญาตขายสุรา ยาสูบและไพ่ (ขายยาสูบประเภทที่ 3 ขายปลีกบุหรี่ซิกาแรตที่ผลิตในประเทศและต่างประเทศ)	แบบฟอร์ม คำอธิบายการกรอกข้อมูล ตัวอย่าง
ย.ส. 01-01	การขออนุญาตขายยาเส้น/ยาสูบ	แบบฟอร์ม คำอธิบายการกรอกข้อมูล ตัวอย่าง
ย.ส. 01-05	การขออนุญาตนำเข้ามาในหรือส่งออกไปนอกราชอาณาจักรซึ่งเมล็ดพันธุ์ยาสูบ ต้นยาสูบ ใบยา ยาอัด หรือส่งออกไปนอกราชอาณาจักรซึ่งยาเส้นหรือยาสูบที่ผลิตในราชอาณาจักร ตามมาตรา 27 แห่งพระราชบัญญัติยาสูบ พ.ศ. 2509	แบบฟอร์ม คำอธิบายการกรอกข้อมูล ตัวอย่าง
ย.ส. 01-06	การขออนุญาตนำยาสูบขนิดบุหรี่ซิกาแรตที่ผลิตในต่างประเทศเข้ามาในราชอาณาจักร ตามมาตรา 27 แห่งพระราชบัญญัติยาสูบ พ.ศ. 2509	แบบฟอร์ม คำอธิบายการกรอกข้อมูล ตัวอย่าง
ย.ส. 01-06/1	การขออนุญาตนำยาเส้น/ยาสูบชนิดอื่นที่ผลิตในต่างประเทศนอกจากยาสูบชนิดบุหรี่ซิกาแรตที่ผลิตในต่างประเทศเข้ามาในราชอาณาจักรตามมาตรา 27 แห่งพระราชบัญญัติยาสูบ พ.ศ. 2509	แบบฟอร์ม คำอธิบายการกรอกข้อมูล ตัวอย่าง
ย.ส. 01-06/2	การขออนุญาตส่งยาเส้น/ยาสูบที่ผลิตในต่างประเทศออกไปนอกราชอาณาจักร ตามมาตรา 27 แห่งพระราชบัญญัติยาสูบ พ.ศ. 2509	แบบฟอร์ม คำอธิบายการกรอกข้อมูล ตัวอย่าง
ย.ส. 01-07	หนังสือแสดงรายละเอียดการส่งยาเส้นหรือยาสูบออกไปขายนอกราชอาณาจักรตามมาตรา 27 แห่งพระราชบัญญัติยาสูบ พ.ศ. 2509	แบบฟอร์ม คำอธิบายการกรอกข้อมูล ตัวอย่าง
ก.ส. 32-01	แบบแจ้งราคาขายยาเส้น/ยาสูบ ตามมาตรา 5 จัตวา แห่งพระราชบัญญัติยาสูบ พ.ศ. 2509 ซึ่งแก้ไขเพิ่มเติมโดยพระราชบัญญัติยาสูบ (ฉบับที่ 6) พ.ศ. 2534	แบบฟอร์ม คำอธิบายการกรอกข้อมูล ตัวอย่าง
ย.ส. 01-44	แบบรายการชำระค่าแสตมป์ยาสูบ และนำส่งเงินค่าแสตมป์ยาสูบ ตามพระราชบัญญัติยาสูบ พ.ศ. 2509	แบบฟอร์ม คำอธิบายการกรอกข้อมูล ตัวอย่าง

การคำนวณภาษี

สินค้ายาสูบมีการคิดภาษี 2 วิธีคือ คิดอัตราภาษีตามมูลค่าและคิดอัตราภาษีตามปริมาณ โดยผู้เสียภาษีต้องคำนวณการเสียภาษีทั้ง 2 วิธี และให้เสียภาษีตามวิธีที่คำนวณแล้วเป็นเงินสูงกว่า วิธีการคำนวณภาษีสินค้ายาสูบและตัวอย่างการคำนวณแสดงในหัวข้อ 3.1 นอกจากนี้ สำหรับผู้ที่ต้องการนำเข้าส่งออกสินค้ายาสูบ ต้องมีการเสียภาษีการนำเข้าส่งออกที่กรมศุลกากร และต้องระบุรหัสพิกัดศุลกากรของสินค้าในการแจ้งเสียภาษี

---

วิธีการคำนวณค่าแสตมป์ยาสูบที่ทำในราชอาณาจักร

วิธีที่ 1 คำนวณค่าแสตมป์ยาสูบในอัตราตามมูลค่า

ค่าแสตมป์ยาสูบ = (ต้นทุนการผลิตไม่รวมค่าแสตมป์ยาสูบ) x อัตราค่าแสตมป์ตามมูลค่า / 1- อัตราค่าแสตมป์ตามมูลค่า

วิธีที่ 2 คำนวณค่าแสตมป์ยาสูบในอัตราตามปริมาณ

ค่าแสตมป์ยาสูบ = น้ำหนัก (กรัม) x อัตราค่าแสตมป์ตามปริมาณ

ตัวอย่าง

บุหรี่ซิกาแรตก้นกรองซองแข็งมีต้นทุนการผลิตไม่รวมค่าแสตมป์ยาสูบ 6.25 บาท/ซอง

---

วิธีการคำนวณค่าแสตมป์ยาสูบที่นำเข้ามาในราชอาณาจักร

วิธีที่ 1 คำนวณค่าแสตมป์ยาสูบในอัตราตามมูลค่า

ค่าแสตมป์ยาสูบ = (ซี.ไอ.เอฟ + อากร + ค่าธรรมเนียมอื่น) x อัตราค่าแสตมป์ตามมูลค่า / 1- อัตราค่าแสตมป์ตามมูลค่า

วิธีที่ 2 คำนวณค่าแสตมป์ยาสูบในอัตราตามปริมาณ

ค่าแสตมป์ยาสูบ = น้ำหนัก (กรัม) x อัตราค่าแสตมป์ตามปริมาณ

ตัวอย่าง

บุหรี่ซิกาแรตนำเข้า มี ราคา ซี.ไอ.เอฟ. + อากร + ค่าธรรมเนียมอื่น 10.00 บาท ต่อซอง

วิธีคำนวณ

วิธีที่ 1 คำนวณค่าแสตมป์ยาสูบในอัตราตามมูลค่า

ค่าแสตมป์ยาสูบ = (10 x 80%) / (1 – 80%)

= 8/0.2

= 40 บาทต่อซอง

วิธีที่ 2 คำนวณค่าแสตมป์ยาสูบในอัตราตามปริมาณค่าแสตมป์ยาสูบบุหรี่ซิกาแรตยกเว้นการเก็บค่าแสตมป์ยาสูบในอัตราตามปริมาณ

ดังนั้น ต้องชำระค่าแสตมป์ยาสูบ 40 บาท/ซอง

พิกัดศุลกากรระบบฮาร์โมไนซ์ สินค้ายาสูบ

เนื่องจากการนำเข้า/ส่งออกสินค้ายาสูบ จำเป็นที่จะต้องดำเนินการผ่านกรมศุลกากร ดังนั้นเพื่อให้ผู้มีหน้าที่เสียภาษีสามารถระบุพิกัดศุลกากร สำหรับการแจ้งขออนุญาตหรือชำระภาษีผ่านศุลกากรได้ จึงได้จับคู่พิกัดภาษีสรรพสามิตกับพิกัดศุลกากรระบบฮาร์โมไนซ์​ สำหรับสินค้ายาสูบดังนี้

ชนิดสินค้า	พิกัดศุลกากร
ยาเส้น	2403.10.00
บุหรี่ซิกาแรต	2402.20.00, 2402.20.90
บุหรี่ซิการ์	2402.10.00
บุหรี่อื่นๆ	2402.90.20
ยาเส้นปรุง	2403.00.00
ยาเคี้ยว	2403.99.50
ต้นยาสูบ	2401.30.90
เปลือกต้นยาสูบ	2401.30.90
เศษใบยา	2401.30.00
ตัวอย่างใบยา	2401.30.90
ใบยา	2401.20.00
ก้านใบยา	2401.30.10
เมล็ดพันธุ์ยาสูบ	2401.30.90